Fatalna idea technokracji, która wpływa na kształtowanie polityki

Ten fragment Adama Smitha jest tak bogaty i tak przewidujący, że zasługuje na pełne zacytowanie: „Przeciwnie, człowiek systemu jest skłonny do bycia bardzo mądrym w swojej własnej zarozumiałości; i często jest tak zachwycony rzekomym pięknem własnego idealnego planu rządzenia, że ​​nie może znieść najmniejszego odchylenia od jakiejkolwiek jego części. Następnie ustanawia go całkowicie i we wszystkich jego częściach, nie zważając ani na wielkie interesy, ani na silne uprzedzenia, które mogą mu się przeciwstawić. Wydaje się, że wyobraża sobie, że może układać różnych członków wielkiego społeczeństwa z taką samą łatwością, jak ręka układa różne figury na szachownicy. Nie uważa on, że figury na szachownicy nie mają innej zasady ruchu poza tą, którą odciska na nich ręka; ale że na wielkiej szachownicy społeczeństwa ludzkiego każda figura ma swoją własną zasadę ruchu, całkowicie odmienną od tej, którą ustawodawca mógłby zdecydować się na jej nadanie. Jeśli te dwie zasady zbiegają się i będą działać w tym samym kierunku, gra ludzkiego społeczeństwa będzie przebiegać łatwo i harmonijnie, i jest bardzo prawdopodobne, że będzie szczęśliwa i udana. Jeśli są przeciwni lub różni, gra będzie toczyć się żałośnie, a społeczeństwo musi być przez cały czas w najwyższym stopniu nieporządku ”.

Smith oferuje nam nie mniej niż krytykę „naukowego socjalizmu”, doktryny, która miała się wyłonić prawie dwa wieki później. Teoria ta głosi, że życzliwy rząd może osiągnąć dobro społeczne lub w każdym razie cele społecznie pożądane poprzez planowanie i kierowanie społeczeństwem i jego obywatelami za pomocą ustawodawstwa, zasad, przepisów i dekretów administracyjnych. Indie miały doświadczyć takiej wersji na podstawie rajdu kwotowego licencji, który był podstawą socjalizmu nehruwiańskiego i pięcioletnich planów kraju, a większość krajów zachodnich doświadczyła tego w postaci powojennego zwrotu. w kierunku keynesowskiego zarządzania cyklem koniunkturalnym i regulacji rządowych w celu powstrzymania konkurencyjnych sił rynkowych.

Krytyka Smitha identyfikuje istotę zgubnej zarozumiałości centralnego planowania: „człowiek systemu” traktuje ludzi jak figury szachowe, które mogą być poruszane w dowolnym momencie rękami mistrza szachowego i że nie mają one behawioralnego impulsu ani reakcji ich własny. Jest to sprzeczne z podstawową zasadą ekonomii, zgodnie z którą istoty ludzkie świadomie wybierają własne działania, aby osiągnąć własne cele, a zatem ich zachowanie odpowiada na bodźce i zniechęcenia (emanujące z rynku lub w inny sposób) i krytycznie w tym przypadku reaguje na struktura motywacyjna / zniechęcająca stworzona przez samo planowanie rządowe.

W odniesieniu do polityki gospodarczej spostrzeżenie to ma kilka nazw: „krytyka Lucasa” w makroekonomii, nazwana na cześć ekonomisty Nobla Roberta Lucasa; oraz „zasada kompensacji” w mikroekonomii, ukuta przez ekonomistę Sama Peltzmana - obaj ekonomistów z Uniwersytetu w Chicago. Mówiąc prościej, ludzie będą reagować na politykę rządu mającą na celu kształtowanie ich zachowania, a reakcja ta często służy zaprzeczeniu lub zniwelowaniu zamierzonego celu tej polityki. Dlatego też interwencja rządu w gospodarkę często prowadzi do samobójstwa, właśnie dlatego, że ludzie nie są pionkami na szachownicy, ale celowo reagują na taką interwencję, dokładnie tak, jak rozumiał Smith prawie 300 lat temu.

Doktryna socjalizmu naukowego mogła zostać rzucona na kupę popiołu historii, kiedy komunizm upadł w Europie Wschodniej i byłym Związku Radzieckim, ale nadal żyje w swoim potomstwie, które są różnymi formami technokracji, które zakorzeniły się i rozkwitły w ostatnich latach. lat, zwłaszcza w minionym roku po wybuchu pandemii COVID. Przykładem współczesnego wcielenia fatalnej zarozumiałości jest idea lockdown, która ma na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się infekcji wirusowej poprzez nakazy „zostania w domu”, zamykanie miejsc publicznych, godzinę policyjną, ograniczenia dotyczące zgromadzeń publicznych i prywatnych oraz zakaz lub nałożenie surowych ograniczeń na działalność prywatnych przedsiębiorstw.

Epidemiolodzy, którzy opowiadają się za blokadami jako lekarstwem na rozprzestrzenianie się covidów, popierają wersję błędu, który zidentyfikował Hume - ich modele „oparte na agentach” zazwyczaj nie uwzględniają reakcji społeczeństwa, co może obejmować raczej obejście blokad niż przestrzeganie do nich. Podobnie, nakazanie używania maski może stworzyć fałszywe poczucie bezpieczeństwa i zachęcić do innych ryzykownych zachowań - dokładnie tak, jak w słynnej pracy Peltzmana, która pokazała, że ​​obowiązkowe zapinanie pasów bezpieczeństwa w samochodach może wywołać pochopną jazdę, niwelując w ten sposób zamierzony skutek polityki.