Technokraci: pozostawieni swoim urządzeniom, nie ma końca w zasięgu wzroku

We wrześniu 2016, krytyk literacki Alan Jacobs opublikował esej in Harper's opłakując pogarszającą się pozycję chrześcijańskich intelektualistów na amerykańskim placu publicznym. Niektórzy, jak twierdził, znaleźli się teraz zbyt u siebie w „liberalnym świeckim świecie”, często dystansując się od zwykłych wierzących i oferując niewiele, by podważyć główne nurty; inni podzielili się na chrześcijańskie instytucje, pisząc i rozmawiając głównie z chrześcijańską publicznością. Uważał, że obie tendencje przyczyniły się do rosnącego niezrozumienia religii przez amerykańską kulturę.

Jego czas był pomyślny. Zaledwie dwa miesiące przed tegorocznymi wyborami prezydenckimi dopiero zaczynaliśmy docierać do głębokości, na jaką konserwatywni ewangeliczni przywódcy i intelektualiści schodziliby w sojuszu z Donaldem Trumpem, jak szybko i bezwstydnie porzuciliby wartości, w obronie których prawa religijne miały stać się główną siłą polityczną. Ale Jacobs był już zaniepokojony zarówno wzrostem populizmu opartego częściowo na „religii” uraza”I sposób, w jaki liberałowie wydawali się całkowicie zakłopotani. „Byłoby cenne” - pisał - „mieć do dyspozycji osoby wyposażone w funkcje mediacyjne - ludzi, którzy rozumieją impulsy, z których powstają te niepokojące ruchy, którzy sami mogą należeć w pewnym sensie do społeczności kierujących tymi ruchami ale także są częścią liberalnego porządku społecznego. ”

Najnowsza książka Jacobsa, Rok Naszego Pana 1943, wydaje się nierozerwalnie związany z problemem, który zidentyfikował dwa lata temu. Zwraca się do eklektycznej grupy angloamerykańskich i francuskich pisarzy - WH Audena, TS Eliota, CS Lewisa, Jacquesa Maritaina i Simone Weil - jako postaci, które były w mrocznych dniach II wojny światowej i jej bezpośrednich następstw pośredniczą między przekonaniem chrześcijańskim a wielkimi pytaniami dotyczącymi ich historycznego momentu. Ci myśliciele również przeżyli starcie między liberalną demokracją a autorytarnym nacjonalizmem i martwili się, że masy zwykłych obywateli w społeczeństwach zachodnich nie mają podstaw, by oprzeć się pokusie ideologii obiecujących zwycięstwo poprzez czystą dominację. Wyzwanie dla przetrwania liberalnego społeczeństwa podniosło problem roli chrześcijańskiego intelektualisty - tego, jak chrześcijańscy myśliciele mogli mówić w sposób, który ich współobywatele uznali za co najmniej zrozumiały, a w niektórych przypadkach przekonujący.

Jacobs twierdzi, że około roku 1943 ci „chrześcijańscy humaniści” zdali sobie sprawę, że Alianci wygrają wojnę, i zwrócili uwagę na odbudowę, która nastąpi. Widzieli rolę, jaką mogła odegrać amerykańska technologia w odwróceniu fali wojny, i wielkie plany elit politycznych i naukowych przygotowywane dla powojennego świata. Obawiali się, że założenia antropologiczne wspierające te wizje nieprzyjemnie przypominały założenia „totalitarnych” przeciwników liberalnej demokracji, którzy cenili naukową i technologiczną organizację całości za jednostkę. W odpowiedzi sformułowali humanistyczną kontr-wizję „człowieka” jako lekarstwo na „przekłamanie”, które, jak wierzyli, naraziło zwykłych obywateli na podatność na apel autorytarnych ideologii politycznych. Aby rzucić wyzwanie materialistycznej i technokratycznej wizji społeczeństwa, Jacobs pisze: „Uważali, że jest możliwe - i konieczne - przywrócenie chrześcijaństwa do centralnej, jeśli nie dominującej roli w kształtowaniu społeczeństw zachodnich”.

Projekt, jak rozumie Jacobs, miał dwa ściśle powiązane wymiary: formę i treść. Formą było „chrześcijańskie uczenie się od ludzi”: zaangażowanie w klasyczną i europejską tradycję literacką jako sposób na odzyskanie idei relatywizujących modernistyczne, naukowe koncepcje dominujące w XX wieku. Maritain znalazł inspirację w średniowiecznym tomizmie, Weil w rekonfiguracji duchowości chrześcijańskiej jako odziedziczonej po tradycji klasycznej. Lewis, który jest literaturoznawcą, użył gatunku satyry jako narzędzia teologicznej krytyki świeckiego materializmu, podczas gdy Auden i Eliot na różne sposoby bronili poezji i edukacji humanistycznej jako sposobów bycia w świecie, który opierał się uprzedmiotowieniu i dominacji sposób, w jaki współczesne państwa podchodzą do wiedzy.

Dla chrześcijańskich humanistów forma humanistycznego uczenia się wytworzyło szczególny rodzaj treści: osoby, których wrażliwość i powołania były kultywowane w opozycji do totalizujących projektów współczesnych reżimów politycznych. Podobnie jak katolicki „antytotalitarny” ruch 1930, łączyli zarówno komunizm, jak i faszyzm z „materializmem” - to znaczy rozumieniem ludzi jako biologicznych i produktywnych bytów, które można zorganizować i zarządzać w kierunku utopijnych celów. Jeśli takie projekty były wcielone przede wszystkim w „totalitarne” reżimy nazistowskie i radzieckie, amerykańska technokracja, która rozwinęła się podczas wojny - nieobliczalny autorytet ekspertów ds. Bezpieczeństwa narodowego, inżynierów i przemysłowców do decydowania o kierunku polityki narodowej - podzielał swoją wiarę w siła racjonalnej organizacji i manipulacji przeciętnych obywateli przez ekspertów technicznych. Odpowiedź chrześcijańskich humanistów na pytanie „Czym jest człowiek?” Była sceptyczna wobec takich projektów: człowiek był bytem duchowym, osobą nienaruszalną, której indywidualny status wyprzedzał jakikolwiek plan polityczny. Tak więc chrześcijański humanizm, jak przedstawia to Jacobs, był personalistyczny antytotalitaryzm: nacisk na osobę duchową jako bastion przeciw planom państwa.

Przeczytaj całą historię tutaj…